We maken stappen in Nederland: er worden concrete afspraken gemaakt hoe wij de uitstoot van CO2 kunnen terugdringen. Daarmee kunnen wij vanuit Nederland ons deel van het Parijs-akkoord nakomen en (hopelijk) onze planeet en haar bronnen ook voor volgende generaties behouden.

Genoeg mooie woorden, daarvan vind je er al genoeg in allerlei documenten en publicaties. Feit is dat de klimaatoverleggen die nu plaats vinden op zijn zacht gezegd moeizaam verlopen. Deadlines worden vooralsnog niet gehaald en in de pers is te lezen dat er onderhandeld wordt en dat het proces moeizaam verloopt. Hoe komt dit eigenlijk? Ik vind dat verbazingwekkend, zeker omdat je struikelt over de persverklaringen over convenanten waarin grootse doelstellingen en ambities zijn opgenomen. Dan zou je toch denken dat die gesprekken als vanzelf zouden lopen. Niet dus. 

Over persverklaringen gesproken: ik was zelf een van die bestuurders en heb de afgelopen twee jaar veel convenanten ondertekend en fotomomenten meegemaakt. Overigens vaak met gedreven en deskundige bestuurders en betrokkenen vanuit een sfeer van samenwerking en gedeelde noodzaak en ambitie. En ja, ik moet bekennen dat de overleggen waar ik bij zat ook stroef verliepen. Althans, er waren soepele overleggen bij maar ik ben er vanuit mijn rol en persoon niet in geslaagd om tot concrete resultaten en afspraken te komen…

Aan ambitie en uitgesproken noodzaak en doelen heb ik geen gebrek ervaren. Daar ligt het niet aan. Sterker nog: ook ik heb meerdere malen in landelijke media grote ambities geventileerd, samen met andere partijen. We hebben voor volle zalen met bewoners gestaan om te vertellen dat het aardgas in hun wijk er spoedig vanaf gaat. Dat was spannend, best heftig en vergde de nodige moed. Deze hobbel hebben wij met elkaar genomen. Maar om tot resultaat te komen is meer nodig.

Het sleutelwoord hierbij is: belangen. Uiteindelijk draait het om een veelheid van belangen die niet altijd in lijn met elkaar zijn. Sommige belangen staan zelfs lijnrecht tegenover elkaar. 

Het klimaatakkoord heeft impact op veel aspecten van onze leefwereld en ons dagelijks handelen. Bij de klimaatonderhandelingen zijn veel partijen en stakeholders betrokken. Dat betekent dat er veel en diverse belangen zijn. Hoeveel aandacht besteden wij bij de onderhandelingen nu aan al deze belangen? Laat iedereen wel het achterste van zijn tong zien? Ik durf te stellen dat er achter de gedeelde klimaatambities menselijke drijfveren meespelen als hebzucht, angst en onwetendheid. Dan is het niet zo gek dat de belangen niet openlijk en transparant besproken worden. En dat is nou net nodig om de volgende stap te zetten.

Dit vraagt om een nieuwe manier van overleggen en onderhandelen waarbij je mensen stimuleert om hun angsten, onzekerheden en hebzucht of behoudendheid met elkaar te delen. Bestuurders zijn ook mensen en vertrouwen speelt in dit soort processen een cruciale rol. Ik zie dan zo’n ronde tafel voor mij met al die bestuurders (overigens vooral veel mannen, maar dat is een ander onderwerp) en stel mij voor hoe die gesprekken verlopen. Niet bepaald ontspannen en dat is geen goede voedingsbodem om jezelf kwetsbaar op te stellen. Of uit te spreken dat jij het eigenlijk helemaal niet ziet zitten, omdat je het ook nog aan je RvC of aandeelhouders moet uitleggen. Of de gemeenteraad die eigenlijk helemaal niet wil meewerken. 

Hoe moeten we dan nu verder? Ik heb helaas niet de ideale oplossing zo beschikbaar. Maar waar ik wel van overtuigd ben is dat er meer tijd en ruimte moet zijn om elkaar te leren kennen; de persoon achter de bestuurder of de onderhandelaar. Dat er ruimte moet zijn om je kwetsbaarheid en je twijfels te tonen. En dat er expliciet tijd en aandacht moet zijn om de belangen volledig en juist in kaart te brengen, open en transparant naar alle deelnemers. Dan kun je de taart groter maken in plaats van alleen maar verdelen en met een reststuk blijven zitten. 

Een mooie metafoor hiervoor komt uit de theorie van Ury en Fischer: de “Harvard methode van onderhandelen”. Twee mensen hebben een sinaasappel nodig. Er is slechts een sinaasappel beschikbaar. De onderhandelingen starten en er wordt een proces uitgewerkt waarin de sinaasappel op de perfecte manier wordt gehalveerd. Na het halveren van de sinaasappel zijn beide partijen tevreden. Later komen beide onderhandelaars elkaar tegen en raken in gesprek. De ene vraagt aan de andere: “Wat heb jij uiteindelijk met jouw deel van de sinaasappel gedaan?” Hierop antwoordt de andere: “Ik had de schil nodig om een taart te bakken, het vruchtvlees heb ik weggegooid”. Waarop de ene persoon zegt: “Goh, ik had alleen het vruchtvlees nodig, de schil heb ik weggegooid…”.

Het begin is gemaakt: we hebben ambities en doelstellingen vastgelegd. Nu moeten we durven om elkaar te vertrouwen en ons kwetsbaar op te stellen. We moeten open en eerlijk uitspreken welke belangen we hebben, en het gesprek voeren over de angsten en onzekerheden waar wij mee worstelen. Dan gaat het lukken om onze doelen te realiseren en doen wij recht aan de afspraken die wij gemaakt hebben.